Περιβάλλον

Νερό, τροφή, οξυγόνο, ενέργεια και τόσα άλλα... Ο άνθρωπος χρησιμοποιεί το περιβάλλον με πολλούς τρόπους, βασικής σημασίας για τη ζωή του. Οφείλει να διαφυλάσσει το περιβάλλον του και να το εκμεταλλεύεται με σύνεση: διακυβεύεται η υγεία του, ακόμη και η ίδια η επιβίωσή του. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, η Ευρώπη ανέλαβε σταθερή δέσμευση όσον αφορά το περιβάλλον: η προστασία της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων, η διατήρηση των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας, η διαχείριση των αποβλήτων και των δραστηριοτήτων που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις συγκαταλέγονται μεταξύ των πεδίων της ευρωπαϊκής δράσης, τόσο σε επίπεδο κρατών μελών όσο και στον διεθνή χώρο. Στόχος της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής, που βασίζεται στο άρθρο 174 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, είναι η εξασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, ανεξαρτήτως του εάν πρόκειται για διορθωτικά μέτρα με σκοπό την αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιβαλλοντικών προβλημάτων ή για μέτρα που καλύπτουν περισσότερους τομείς ή ενσωματώνονται σε άλλους τομείς άσκησης πολιτικής.

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Κάθε οικοσύστημα αποτελείται από δύο κύρια τμήματα το ζωντανό δηλαδή τη βιοκοινότητα και το μη ζωντανό το αβιοτικό (βιότοπο). Το αβιοτικό περιβάλλον το αποτελούν στοιχεία όπως το έδαφος, το νερό η ατμόσφαιρα.

Τη βιοκοινότητα αποτελούν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί που δέχονται τις επιδράσεις του αβιοτικού περιβάλλοντος. Υπάρχουν πολλοί τύποι οικοσυστημάτων ,στη θάλασσα έχουμε τα θαλάσσια οικοσυστήματα, στις ακτές τα παράκτια.Όταν σε μια έκταση έχουμε μόνο γεωργικές καλλιέργειες τότε μιλάμε για ένα αγροτικό οικοσύστημα. Υπάρχουν επίσης και τα οικοσυστήματα των γλυκέων υδάτων ,οι υγρότοποι. Ο ρόλος των τελευταίων είναι πολύ σημαντικός καθώς παρέχουν τροφή και προστασία σε ένα μεγάλο αριθμό πουλιών, θηλαστικών και ψαριών.Δάσος είναι το οικοσύστημα των φυτών και ζώων στο οποίο κυριαρχούν τα δενδρώδη δασικά είδη. Τα κυριότερα δασικά είδη των ελληνικών δασών είναι οι δρυς κατά 35% , τα πεύκα κατά 25% ,τα έλατα 19%, οι οξιές κατά 10% και καστανιές 2%.

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ

Είναι όλα εκείνα τα στοιχεία του πλανήτη μας τα οποία χρησιμοποιεί α άνθρωπος για να καλύψει της ανάγκες του. Φυσικός πόρος αποτελεί το νερό στοιχείο απαραίτητο για τον άνθρωπο, τα δάση μας από τα οποία παίρνουμε το ξύλο, οι θάλασσες από της οποίες καλύπτουμε τροφικές απαιτήσεις σε ψάρια. Τα παραπάνω θεωρούνται ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι γιατί όταν καταναλώνονται με μέτρο και διαχειρίζονται σωστά τότε μπορούν να διατηρηθούν για πάντα. Μη ανανεώσιμοι πόροι είναι το πετρέλαιο το φυσικό αέριο μεταλλεύματα κ.α. είναι αποθέματα του πλανήτη μας και με τη χρήση τους αργά η γρήγορα θα επέλθει και η εξάντληση τους.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Ονομάζουμε έτσι το σύνολο των ενεργειών , μέτρων και έργων που πρέπει να ληφθούν για τη πρόληψη της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος ή ακόμη την αποκατάσταση , διατήρηση ή βελτίωση του. Η πολιτική που ακολουθείται για την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να έχει σαφείς στόχους συγκεκριμένο πρόγραμμα και κατάλληλη μεθοδολογία.

ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Σύμφωνα με την επικρατούσα παλιά νοοτροπία η γη αντιμετωπίζεται σαν ένας τόπος με απεριόριστο χώρο και πόρους , όπου η διαρκώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία , η παραγωγή προϊόντων και η κατανάλωση αποτελούν παράγοντες της ανθρώπινης ευημερίας. Όταν ρυπανθεί μια περιοχή ως αποτέλεσμα ανθρωπίνων ενεργειών μετακινούμαστε αλλού η προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα με τη βοήθεια της τεχνολογίας - το ενδεχόμενο εξάντλησης των φυσικών πόρων όπως πχ το πετρέλαιο δεν μας ανησυχούσε.

Σήμερα μετά τη διαπίστωση ότι η παραπάνω λογική οδηγεί σε αδιέξοδα γίνεται μια προσπάθεια για καθορισμό νέων κανόνων ανάπτυξης προκειμένου να διατηρηθεί και μελλοντικά η ζωή στον πλανήτη. Αειφορική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων έχουμε όταν αυτοί χρησιμοποιούνται με μέτρο και τελικά παρόλη τη χρήση τους δεν μειώνονται ούτε υποβαθμίζονται. Αντίθετα όπου είναι δυνατόν με κατάλληλους χειρισμούς βελτιώνονται οι πόροι αυτοί και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από της ερχόμενες γενεές.
Αειφορική εκμετάλλευση υπάρχει στα παραγωγικά Ελληνικά δάση όπου προσλαμβάνουμε ετησίως τόσο ξύλο όσο έχει υπολογισθεί ως η ετήσια αύξηση του ξυλώδους όγκου (λήμμα ). Έτσι λοιπόν το δάσος θα μας δίνει ξυλεία για πάντα ενώ εμείς λαμβάνουμε και μέτρα ώστε να έχουμε μελλοντικά και βελτίωση των παραγόμενων προϊόντων ξυλείας (πχ ξυλεία μεγαλύτερου μήκους ). Η αειφορική χρήση ομοιάζει με την περίπτωση ενός κεφαλαίου σε μια τράπεζα από το οποίο καταναλώνουμε μόνο τους τόκους και όχι το ίδιο το κεφάλαιο. Δυστυχώς όμως η αειφορική εκμετάλλευση δεν ισχύει για όλα τα δάση του πλανήτη. Τα τροπικά δάση τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο πνεύμονα του πλανήτη γιατί παράγουν το περισσότερο οξυγόνο σήμερα κινδυνεύουν άμεσα. Οι χώρες όπου φύονται τα τροπικά δάση έχουν πολύ φτωχές οικονομίες οι οποίες για να αναπτυχθούν στηρίζονται στην εξάντληση και υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Έτσι λοιπόν μπροστά στην αντιμετώπιση άμεσων προβλημάτων επιβίωσης βάζουν σε δεύτερη μοίρα την αειφορική εκμετάλλευση

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΣΗ

Η χώρα μας αποτελείται γεωγραφικά από μία ως επί το πλείστον ορεινή χερσόνησο και ένα πολυποίκιλο αρχιπέλαγος τριγύρω, που αριθμεί περίπου 9000 νησιά και νησίδες κάθε μεγέθους. Επιπλέον, η Ελληνική επικράτεια βρίσκεται ανάμεσα στα φυσικά όρια τριών ηπείρων. Σαν αποτέλεσμα, έχουμε το προνόμιο να φιλοξενούμε, μόνιμα ή περιστασιακά, χαρακτηριστικά είδη και από τις τρεις αυτές ηπείρους, κάτι το μοναδικό για ολόκληρη την Ευρώπη.
Δεν είναι ν' απορεί λοιπόν κανείς για την μεγάλη ποικιλία ειδών που συναντώνται στην Ελλάδα και που μας κάνει να αισθανόμαστε προνομιούχοι, σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά και υπεύθυνοι για την διάσωση κάποιων ειδών που βρίσκονται σε κίνδυνο αφανισμού. Ακόμη, σε μικρή σχετικά έκταση μπορεί κανείς να συναντήσει μια εντυπωσιακή ποικιλία βιοτόπων και οικοσυστημάτων που αντιπροσωπεύουν ολόκληρο σχεδόν το φάσμα της εύκρατης ζώνης. Αυτό το χαρακτηριστικό, που κυριαρχεί σ' όλη τη χώρα μας κάνει να μιλάμε για τις «όμορφες κι αρμονικές εναλλαγές του Ελληνικού τοπίου». Για παράδειγμα, στη Θράκη, σε μια ζώνη πλάτους λίγων δεκάδων μόνο χιλιομέτρων σε ευθεία γραμμή, μπορούμε να βρεθούμε από παρθένα δάση με ερυθρελάτη και σημύδες, χαρακτηριστικά των βορειότερων περιοχών της Ευρώπης, όπου βρέχει τις περισσότερες μέρες του χρόνου και το κρύο το χειμώνα είναι συχνά ακραίο, σε τυπικούς Μεσογειακούς θαμνότοπους και φρυγανότοπους λουσμένους απ' τον ήλιο, περνώντας στη διαδρομή μας, απ' όλες τις ενδιάμεσες μορφές, ανάλογα με το υψόμετρο και την απόστασή μας απ' τη θάλασσα.
Κι αν προχωρήσουμε μέχρι την Κρήτη, θα βρεθούμε σε περιοχές που μοιάζουν τροπικές, με συστάδες από φοίνικες και καλλιέργειες μπανάνας. Επιπλέον, στη θάλασσα που θα περάσουμε για να φτάσουμε μέχρι εκεί μπορεί να συναντήσουμε από φώκιες μέχρι φάλαινες και θαλάσσιες χελώνες.

Σε κάθε τύπο βιότοπου, αντιστοιχούν και τα ανάλογα είδη ζώων με αποτέλεσμα να υπάρχουν εδώ είδη απ' όλες τις κλιματικές ζώνες. Είμαστε, για παράδειγμα, το βορειότερο σημείο που υπάρχουν χαμαιλέοντες (Ν. Πελοπόννησος, Σάμος και Κρήτη) φοινικόπτερα και αγκαθοκαλημάνες (Έβρος, Πόρτο Λάγος) και το Νοτιότερο όπου υπάρχουν αγριόκουρκοι (Ροδόπη) ελατοπαπαδίτσες, γαλαζολαίμηδες και άλλα.Ανάμεσα σ' αυτά, άλλα ζώα όπως η Γερακίνα, το βραχοκιρκίνεζο ή η Αλεπού, έχουν προσαρμοστεί να ζουν σε όλους σχεδόν τους βιότοπους, από τη μια άκρη της χώρας στην άλλη. Άλλα, όπως οι γνωστοί μας κοκκινολαίμηδες φεύγουν απ' τα ορεινά το χειμώνα και καταφεύγουν μέχρι και στα πάρκα των πόλεων.

Οι μεγάλοι υγρότοποι της Ελλάδας, όπως το Δέλτα του Έβρου, οι λιμνοθάλασσες στο Πόρτο Λάγος και η Λίμνη Μητρικού, η Λίμνη Κερκίνη, οι εκβολές του Αξιού, του Αλιάκμονα, του Λούρου, του Άραχθου, οι Λιμνοθάλασσες στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό, το Δέλτα του Σπερχειού, οι Λιμνοθάλασσες στο Κοτύχι και την Πύλο και αρκετοί άλλοι, είναι ιδανικοί τόποι για να ξεχειμωνιάσουν τα υδρόβια πουλιά που φεύγουν απ' τις παγωμένες περιοχές της Βόρειας Ευρώπης (Φιλανδία, πρώην Σοβιετικά κράτη, Νορβηγία κτλ.) όπως επίσης για να φωλιάσουν σπάνια είδη σαν τους Αργυροπελεκάνους ή τις Λαγγόνες.
Οι μικροί υγρότοποι στα νησιά και τη Νότια Ελλάδα είναι ιδιαίτερα κρίσιμοι για την επιβίωση μεταναστευτικών πουλιών που χρειάζονται τροφή και ξεκούραση μετά το εξαντλητικό ταξίδι τους πάνω από τη Σαχάρα και τη Θάλασσα. Αν δεν φιλοξενηθούν εδώ, πολλά απ' αυτά μπορεί να μην φτάσουν ποτέ εκεί που θα φτιάξουν τις φωλιές τους.Στα ορεινά της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης υπάρχουν λίγες αρκούδες και λύκοι που έχουν χαθεί πια απ' τις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Μέχρι πρόσφατα επιβίωναν λύγκες και στις πιο πεδινές περιοχές τα τσακάλια, που σήμερα έχουν απομείνει λιγοστά.Όμως, αν και υπάρχει αυτή η ποικιλία βιοτόπων και ειδών, αντίθετα με άλλες περιοχές της Ευρώπης, η έκτασή τους είναι μικρή και βρίσκονται διάσπαρτοι και κατακερματισμένοι.
Σαν αποτέλεσμα, οι πληθυσμοί των ζώων είναι κι αυτοί μικροί και διάσπαρτοι. Αυτό σημαίνει ότι είναι και πιο ευαίσθητοι στις καταστροφές κι αλλοιώσεις που προξενούμε στο περιβάλλον μας κι ότι συχνά, μικρές αλλαγές μπορεί να έχουν μεγάλες και μη αντιστρεπτές συνέπειες.Αυτό που χαρακτηρίζει λοιπόν την Ελληνική Φύση είναι η ποικιλία κι όχι τα μεγέθη κι οι μεγάλοι αριθμοί κι αυτό το χαρακτηριστικό πρέπει να διατηρήσουμε, προκειμένου να παραμείνει μια όμορφη χώρα και για τους απογόνους μας, πλούσια σε ζωή, όπως ήταν πάντα.Δυστυχώς όμως, σήμερα, πάνω από τα μισά είδη θηλαστικών και πουλιών της Ελλάδας είναι απειλούμενα.Μια από τις πιο ευαίσθητες οικογένειες πουλιών, που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας είναι τα αρπακτικά πουλιά (Αετοί, Γεράκια, Σαΐνια και άλλα) Αυτά, είναι και οι πιο σημαντικοί «δείκτες» υγείας ολόκληρου του οικοσυστήματος. Η εξαφάνιση ορισμένων ειδών ή η μείωση των αριθμών τους μας δείχνει ότι «κάτι δεν πάει καλά». Ο άνθρωπος έχει διαμορφώσει σήμερα πια, σχεδόν όλες τις γωνιές του πλανήτη στο δικό του μέτρο.

Έχουμε οικοδομήσει σχεδόν παντού, αλλοιώνουμε τα υδάτινα οικοσυστήματα ή τα εξαφανίζουμε για να αποκτήσουμε καλλιεργήσιμη γη, υλοτομούμε ή καίμε δάση, ανοίγουμε παντού δρόμους, καταστρέφουμε με δηλητήρια όσες ζωικές μορφές πιστεύουμε ότι βλάπτουν τα συμφέροντά μας και σκορπίζουμε τα ποικίλα απόβλητα των δραστηριοτήτων μας στο περιβάλλον αδιαφορώντας για τις συνέπειες.Παράλληλα, μας «αρέσουν» τα αιχμαλωτισμένα ζώα ή τα προϊόντα που μπορούμε να παράγουμε απ' αυτά και διατηρούμε ένα νόμιμο και παράνομο εμπόριο άγριων ζώων, (Παπαγάλοι, ωδικά πουλιά, διάφορα ερπετά, θηλαστικά με γούνα ή ελεφαντόδοντο, χιμπατζήδες, διάφοροι πίθηκοι, κ.τ.λ), με τρομερές κι απρόβλεπτες συνέπειες, μόνο και μόνο για να ικανοποιήσουμε τις ιδιοτροπίες μας. Αυτό καθιστά όλο και πιο πολύ τη γη αφιλόξενο τόπο για παρά πολλά είδη άγριων ζώων.

Πέρα απ' την σκόπιμη αφαίμαξη του ζωικού πλούτου με τη δραστηριότητα του κυνηγιού, που στη χώρα μας ειδικά διακρίνεται από την έντονη τάση προς την παρανομία και τον άσκοπο φόνο προστατευόμενων ειδών στο όνομα της διασκέδασης, τα πουλιά και τ'άλλα ζώα κινδυνεύουν από διάφορα ατυχήματα όπως με αυτοκίνητα, πετρέλαια και άλλα χημικά που χύνονται στη θάλασσα αλλά και στο έδαφος, ηλεκτροφόρα καλώδια, τζαμαρίες ψηλών κτηρίων, ή πέφτουν θύματα των κατοικίδιων μας ζώων (π.χ. γάτες, σκύλοι αλλά ακόμη κι αγελάδες που ποδοπατούν φωλιές και κατσίκια που καταστρέφουν τη βλάστηση) που εκτρέφουμε κι εγκαταλείπουμε αδέσποτα. Τα ζώα που πεθαίνουν για κάποιον απ' αυτούς τους λόγους ανέρχονται σε τρισεκατομμύρια κάθε χρόνο, μια πέρα για πέρα αφύσική και υπερβολική συγκομιδή, χωρίς προηγούμενο σε καμία άλλη εποχή. Η περίθαλψη, πέρα απ' το ότι αποτελεί προϋπόθεση για να θεωρήσουμε το είδος μας πολιτισμένο, μπορεί να αμβλύνει ως ένα σημείο τις συνέπειες του τρόπου ζωής μας, σώζοντας όσο γίνεται περισσότερες ζωές. Επίσης λειτουργεί προληπτικά, κυρίως για τις νέες γενιές που βλέποντας τις συνέπειες θα σεβαστούν την άγρια ζωή και θα αποφύγουν μερικά απ' τα λάθη των παλαιότερων, π.χ. τον άσκοπο φόνο ή τις προκαταλήψεις και τέλος είναι ένας μοναδικός τρόπος καταγραφής και μελέτης όλων των προβλημάτων με αποτέλεσμα να μπορούν να προταθούν και να ληφθούν τα σωστά μέτρα προστασίας.

Νίκος Τσακίρης, Α' Λυκείου